آیا شاخص بورس حباب دارد؟
با رشد شاخص بورس در دو سال گذشته این سوال برای اکثر فعالین بازار به وجود آمده است که آیا شاخص بورس حباب دارد؟
پاسخ به این سوال ساده نیست و نیازمند درک صحیح از متغیرهای موثر در شکل گیری سطح قیمت ها در بازار و تحلیل اقتصاد کلان کشور است.
استدلالی که بسیاری از افراد برای نشان دادن حباب در قیمت ها به آن رجوع می‌کنند P/E بالا در بازار است. این افراد معتقدند P/E بالا برای کشورهایی است که نرخ بهره پایینی دارند و P/E بازار باید متناسب با نرخ بهره در کشور باشد و از آنجایی که نرخ بهره در ایران بالاست ، P/E های بالا مثلا ۲۰ در بازار ایران منطقی نیست.
این استدلال صحیح است زیرا شما با پذیرفتن ریسک سرمایه گذاری در سهام انتظار سود بیشتری از سرمایه گذاری بدون ریسک خواهید داشت. نرخ بهره بدون ریسک در ایران حدودا ۲۰ درصد است، و به این معنی است که P/E در بازار بدون ریسک حدودا ۵ است.
سوال اینجاست که در زمانی که دورنمای رشد اقتصاد مناسب نیست و شما می‌توانید بدون ریسک P/E پنج داشته باشید چرا باید به P/E بیست یا در حقیقت نرخ سود ۵ درصد در سال تن دهید؟
استدلال این افراد صحیح به نظر می‌رسد، اما به نکته ریزی توجه نشده است:
- نرخ بهره واقعی (نرخ بهره منهای تورم) در ایران مانند سایر نقاط جهان تفاوت معنا داری با صفر ندارد و شما با سرمایه گذاری در منابع بدون ریسک تنها ارزش پول خود را نگه داشته اید. برای دیدن این نکته به مقاله سرمایه گذاری در بورس – دلایل و ویژگی های آن رجوع کنید.
- درآمد شرکتها در بورس و متعاقبا قیمت آنها با تورم رشد خواهد کرد.
برای روشن شدن این مطلب که فارغ از P/E بازار بورس، سرمایه گذاری شما در سهام به اندازه تورم بازدهی خواهد داشت و شما کاهش ارزشی در سرمایه گذاری از این بابت تجربه نخواهید کرد به مثال زیر توجه کنید:
شرکت A شرکتی است بزرگ و بالغ و قیمت سهام A در بورس ۱۰۰ تومان است و EPS شرکت ۵ تومان، یعنی P/E شرکت در بازار ۲۰ است. میخواهیم محاسبه کنیم اگر شما سهام A را بخرید بعد از یک سال چه میزان بازدهی خواهید گرفت. تورم را ۳۰ درصد در نظر میگیریم و فرض میکنیم درآمدهای شرکت نیز متناسب با تورم رشد خواهد کرد. بنابراین سال آینده درآمد شرکت ۳۰ درصد افزایش و به ۶٫۵ تومان خواهد رسید. با فرض ثابت بودن تقریبی P/E برای این شرکت، قیمت سهم برابر خواهد بود با: ۶٫۵*۲۰=۱۳۰ تومان. همانگونه که مشاهده شد بازدهی شما از این سرمایه گذاری به اندازه تورم خواهد بود. این بدان معنی است که فارغ از اینکه P/E بازار چقدر باشد، دارایی شما به اندازه تورم رشد خواهد داشت و شما کاهش ارزشی در ثروت تجربه نخواهید کرد.
P/E بازار تابع چیست؟
با توجه به آنچه که گفته شد، P/E بازار تابع نرخ بهره واقعی (نرخ بهره منهای تورم) و ریسک سیستماتیک بازار است. بنابراین برای مقایسه P/E بازار در ایران با سایر نقاط جهان بهتر است به مقایسه ریسک سیستماتیک بازارها و نرخ بهره واقعی بین ایران و سایر کشورها پرداخته شود تا تصویر صحیح تری از اینکه آیا شاخص بورس حباب بزرگی دارد یا خیر بدست آید.
